Zmieniła nasze spojrzenie na edukację, walczyła o prawa dzieci do swobodnego rozwoju, mierzyła się z realiami epoki. Maria Montessori nie była zwyczajną kobietą. 31 sierpnia będziemy celebrować 150 rocznicę urodzin włoskiej lekarki. Rok 2020 jest okazją do przyjrzenia się jej metodzie wychowawczej i wpływowi, jaki wywarła na współczesną pedagogikę.
Budziła jednocześnie najbardziej entuzjastyczne poparcie i najbardziej złośliwą krytykę. Była przedmiotem spekulacji, oszczerstw i plotek. Do dziś jej poczucie wolności i niewygodne nowatorstwo poglądów budzą sprzeczne reakcje. Choć mija już kilkadziesiąt lat od śmierci Marii Montessori, jej podejście do wychowywania dzieci inspiruje kolejne pokolenia nauczycieli, pedagogów i rodziców. Z okazji okrągłej rocznicy po raz pierwszy w Polsce ukazuje się biografia Marii autorstwa Grazii Honegger Fresco pt.: "Maria Montessori. Historia aktualna".
Odkrywczy i nowatorski projekt edukacyjny. Metoda Montessori
Na czym zależało Marii w pracy z dziećmi? Przede wszystkim podkreślała obowiązek wspierania wszechstronnego rozwoju dzieci, ich spontaniczności, budowanie zaangażowania w różnorodne praktyczne aktywności. Lekarka przeciwstawiała się systemowi "szkolnej ławki", która była dla niej symbolem ograniczenia, wymuszania bezruchu dziecka.
Wprowadzanie zmian w klasyczny system Maria Montessori zaczyna od przekształcenia przestrzeni - od tej pory: żadnych ław, ciężkich stołów, zamiast tego meble, które dzieci same będą mogły przestawiać według swojego uznania. Każdy wybór przedmiotów i mebli w szkole podyktowany jest konkretnym celem - lekkość mebli wymusza zgrabne ruchy, ceramiczne naczynia, które łatwo się mogą potłuc - uczą uważności i ostrożności, specjalne pojemniki na kredę - uwrażliwiają dzieci na obowiązek zachowywania porządku we wspólnej przestrzeni.
W 1907 r. Maria Montessori otwiera pierwszy "dom dziecięcy". W "Domu" dzieci są aktywne w każdej chwili dnia, nauczyciele stosują zindywidualizowaną obserwację, nie stosują nagród ani kar, a także bezproduktywnych szantaży. Maria Montessori na stronach "Il Metodo" przedstawiła szczegółowy program pracy w duchu swojej metody. U podstaw znajduje się "swobodny wybór" i "kontrola błędu" w rękach dziecka. Niezwykle ważne okazują się "praktyczne ćwiczenia życiowe", które mają za zadanie kształtować w dziecku potrzebę czystości i porządku. Najważniejsza zasada szkoły budowanej przez Marię Montessori brzmi: pokazywać zamiast uczyć.
Maria Montessori w swoich pismach podkreśla autonomię dzieci, ich gotowość do samodzielnego podejmowania decyzji. Dzieci mają mieć pozostawioną swobodę w wyborze zajęcia, nie mają obowiązku pozostawać ciągle na miejscu, lecz mają ciągły dostęp do wszystkich pomocy naukowych. Dzieci zachęcane są do odkrywania i eksperymentowania. "Kształcenie zmysłów" rozumiane jest jako szeroko pojmowana edukacja sensoryczna. Tak powstała specjalna kategoria materiałów i pomocy sensorycznych, które miały być pomyślane tak, by dzieci mogły używać ich same, samodzielnie się korygując.
U podstaw pedagogiki Marii Montessori leży założenie symetryczności relacji dziecko-dorosły (zastąpienie relacji mistrz-uczeń), wykazywanie szacunku i respektu wobec dzieci. Nie stosuje się także klasycznego podziału wiekowego - okazuje się, że małe i duże dzieci dobrze czują się razem, uczą się od siebie wzajemnie i wykazują ochotę uczestniczenia we wszystkich codziennych aktywnościach.
Nauki Marii Montessori są stosowane na całym świecie już ponad 113 lat. Wezwanie do stawiania na pierwszym miejscu potrzeb i możliwości dzieci jest dziś tak samo aktualne jak sto lat temu. Inspirując się myślą Marii Montessori, mamy nadzieję, że dorośli będą nadal czerpać z naturalnej mądrości dzieci.
"Dzieci były moimi nauczycielami. To one pokazały mi moce dzieciństwa, a także przyjemność działania"
"Maria Montessori. Historia aktualna" Grazia Honegger Fresco, s. 122
